نقش قدرت های بزرگ در استمرار مناقشه هسته ای ایران

این پژوهش به بررسی سیاست و نقش قدرت های بزرگ درگیر مناقشه هسته ای ایران (آمریکا، روسیه، چین و اتحادیه اروپا) می پردازد و اهمیت متغیر نقش قدرت های بزرگ را در استمرار این مناقشه مورد بررسی قرار می دهد. استدلال اصلی آن، این است که تاکنون قدرت های بزرگ نقش بسیار مهمی در استمرار مناقشه هسته ای ایران ایفا نموده اند. در این راستا، به دلیل نقش برتری که تاکنون آمریکا در این مناقشه داشته، در دو فصل به مطالعه ریشه های استمرار مسئله هسته ای ایران در روابط ایران و آمریکا و سیاست واشنگتن در رابطه با این مسئله پرداخته شده است. در مورد نقش آمریکا در استمرار مناقشه هسته ای ایران، گفته خواهد شد که یک «چرخه منفی برسازی» در روابط واشنگتن-تهران وجود دارد. این چرخه، زمینه مند و تاریخی است. ریشه آن نیز به کودتای 28 مرداد و نقش آمریکا در این کودتا برمی گردد. در چارچوب این نگرش، به نظر می-رسد استراتژی را که واشنگتن در مورد مناقشه هسته ای ایران دنبال می کند، «برچینش هسته ای» است. این استراتژی، نقش غیر قابل انکاری در استمرار مناقشه هسته ای ایران داشته و دارد. در مورد نقش روسیه به عنوان یک قدرت تأثیرگذار بر مسائل مربوط به روابط بین الملل نیز استدلال این پژوهش این است که مسکو، مسئله هسته ای ایران را با برخی از مهمترین مسائل امنیتی پیرامونی خود پیوند زده است. به گونه ای که تکلیف مناقشه هسته ای ایران در نگاه روس ها، از رهگذر سرانجام این مسائل حاصل می شود. در باب نقش و نگاه چین به مناقشه هسته ای ایران نیز استدلال این پژوهش بر آن است که دو عنصر به سیاست پکن درباره این مسئله جهت می دهند: یکی، نوع روابط چین و آمریکا و دیگری، مسئله امنیت انرژی پکن و نقشی که ایران و منطقه خاورمیانه در این راستا ایفا می کنند. یافته های تحقیق حاکی از آن است که "توازن خواسته ها" میان خواسته های واشنگتن و انتظارات تهران، سیاست اصلی چین در برخورد با مسئله هسته ای ایران است. عدم توانایی تعیین کنندگی پکن در این مناقشه، از دلایل استمرار آن به شمار می رود. نقش اتحادیه اروپا به عنوان یک قدرت تأثیرگذار در مسائل جهانی نیز بررسی شده است. در مورد نقش اتحادیه اروپا در این مناقشه می توان گفت که این اتحادیه نه توانایی اتخاذ یک جهت گیری مستقلانه را در این مورد دارد و نه منافع اش اقتضای چنین حرکتی را می کند. به همین جهت، هر گونه تصمیمی از ناحیه این اتحادیه در این مورد، باید از کانال اجماعی بروکسل-واشنگتن بگذرد. همچنین در این پژوهش، چشم انداز سیاست هر کدام از این بازیگران در رابطه با مناقشه هسته ای ایران مورد بررسی قرار گرفته است.